Geschiedenis spoorwegen in en om Roosendaal

Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van kopie, op digitale of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van auteur en/of webmaster.

Per tram van Steenbergen naar Halsteren (deel 3)

Dit verslag is bedoeld om in woord en beeld enig inzicht te geven, hoe en waar de tram van de Zuid-Nederlandsche Stoomtramweg-Maatschappij (ZNSM) reed, op weg van Gastelsveer naar Kruisland (deel 1), Steenbergen (deel 2) en Halsteren (deel 3).

01. Aan het einde van de Kaaistraat werd het traject van de ZNSM per 30 augustus 1899 verlengd tot Halsteren (Vogelenzang), waar aansluiting was naar Bergen op Zoom via de lijn van de 'Stoomtramweg-Maatschappij Antwerpen - Bergen - Tholen' (ABT). Nog geen jaar later, op 30 april 1900, kreeg de ZNSM in Steenbergen gezelschap van de 'Rotterdamsche Tramweg-Maatschappij' (RTM), die haar lijn Anna Jacoba Polder - Zijpe - Steenbergen in dienst nam. Twee maanden later, per 1 juli 1900, ontstond in Steenbergen een aansluiting op de RTM voor het vervoer van suikerbieten per tram vanuit Schouwen-Duiveland naar enkele suikerfabrieken in West-Brabant.

02. In 1900 ontstond bij de wisselplaats in de Kaaistraat een complexe sporenligging op het kruispunt met de Kade. Er waren vier mogelijkheden: 1. Vanuit het westen kon de RTM de Kaaistraat inrijden en daar op de wisselplaats een tram met suikerbieten overgeven aan de ZNSM. 2. De RTM kon met een tram suikerbieten naar het zuiden rijden tot op het kopspoor langs de Kade en die tram opdrukken op het spoor naar de suikerfabriek in Steenbergen (rijdend in noordelijke richting). 3. De ZNSM kon met een tram suikerbieten naar het zuiden rijden tot op het kopspoor langs de Kade en die tram opdrukken op het spoor naar de suikerfabriek in Steenbergen (rijdend in noordelijke richting). 4. Alleen de ZNSM kon vanuit Halsteren naar Steenbergen rijden of omgekeerd. Dat gebeurde dan via het spoor dat aan de oostzijde van de weg naar het zuiden lag (en parallel aan het kopspoor langs de Kade).

03. Pal tegenover de Kaaistraat lag het hotel-café-restaurant van de weduwe M. Franken (in het gebouw met vier bovenramen). Van rechts (komend uit het westen) reed de RTM of naar de wisselplaats in de Kaaistraat of naar het kopspoor links van de schutting. Rechts daarvan staat locomotief ZNSM met een reizigerstram te wachten op het vertrek naar Steenbergen (centrum) en verder. Kennelijk moesten hier bestelgoederen worden gelost of geladen. Op de achtergrond ligt de plaatselijke gasfabriek.

04. Op een ander beeld van het hotel-café-restaurant van de weduwe M. Franken staat kennelijk de jeugd te wachten op de tram...!

05. Vanuit hetzelfde standpunt is de situatie ter plaatse goed te zien. Rechts reed de RTM van en naar het pontveer Anna Jacoba-polder - Zijpe. Uit Halsteren passeerde je eerst de plaatselijke gasfabriek, eer je in Steenbergen kon uit- of overstappen. De foto is gemaakt tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918), getuige de militairen op de stoep voor het hotel-café-restaurant van de weduwe M. Franken, dat inmiddels een stuk is uitgebreid.

06. Nogmaals een ansichtkaart vanuit hetzelfde standpunt, maar nu in de jaren twintig.

07. Op deze plaats is in ruim een eeuw tijd heel veel verdwenen. Slechts een tweetal fraaie panden bleef gehandhaafd en nagenoeg onaangetast (zie voorgaand en hiernavolgend beeld).

08. Vanaf het balkon van hotel-café-restaurant Aarden (zie onder) had je een goed uitzicht op de sporen in zuidelijke richting. Uiterst links staat een ketelwagen op het spoor tussen de RTM en de ZNSM (Kaaistraat). Ernaast staan een paar rijtuigen op dit spoor van waaruit de suikerfabriek is te bereiken (linker) of het spoor (rechter) naar het pontveer Anna Jacobapolder - Zijpe. Beide sporen worden gekruist door het spoor van de ZNSM naar en van Halsteren.

09. Terugkijkend vanaf het spoor naar en van Halsteren zien we rechts het hotel-café-restaurant Aarden en links dat van Franken.

10. Terugkijkend vanaf het spoor naar en van Halsteren, maar dan een eindje terug naar de Kaaistraat, zien we links niet alleen het hotel-café-restaurant Aarden, maar in de verte ook nog de Sint Gummaruskerk, een schepping van de architecten Pierre en Joseph Cuypers die in 1944 volledig in puin werd geschoten en in 1950 toch weer was opgebouwd. Zie voor de sporenligging ook het kaartje.

11. Kijkend vanuit de Kaaistraat ligt links het spoor naar en van Halsteren en rechts naar en van het pontveer Anna Jacobapolder - Zijpe. Beide sporen werden nog gekruist door andere sporen, zie tekening.

12. In vergelijking met de vorige ansichtkaart staat de fotograaf nu ter hoogte van het laatste wissel in de Kaaistraat en kijkt hij uit op de beide naar links afbuigende sporen. Het ene is het spoor naar en van Halsteren en het andere eindigt in een kopspoor om van daaruit naar of van de suikerfabriek of naar en van de veerpont Anna-Jacobapolder te kunnen rijden. Via het naar rechts afbuigende spoor kunnen trams rechtstreeks naar of van de veerpont Anna-Jacobapolder. Vaag is te zien dat dit spoor wordt gekruist door het spoor vanaf het kopspoor naar of van de suikerfabriek. Ansichtkaart uit circa 1935, collectie P. Damen, Steenbergen, ontleend aan website www.wijkregistersteenbergen.nl

13. Komend vanuit Halsteren staat een tram van de ZNSM op de Kade. De 'sporendriehoek' ligt in de verte bij de bebouwing. Rechts ligt deels zichtbaar het kopspoor langs de Kade. De foto dateert uit de eerste jaren van de ZNSM tussen Steenbergen en Halsteren, dus kort na 1900. De locomotief van de tram is maar amper zichtbaar, toch zal het de bedoeling zijn dat de tram vertrekt naar de wisselplaats in de Kaaistraat. Er zijn dan twee mogelijkheden: 1. Of de locomotief zal 'kopmaken' en terugrijden naar Halsteren, 2. Of de locomotief rijdt met de tram naar het depot aan de oostzijde van Steenbergen of verder.

14. Was het kruispunt vóór de Tweede Wereldoorlog een druk tramwegknooppunt, vooral tijdens de bietencampagne, later ontpopte het zich als een 'gevoelig' knooppunt voor automobielen. Het hotel-café-restaurant Aarden afficheerde zich echter in de jaren vijftig nog altijd als 'Halte voor Trams en Autobussen'... !

15. In latere jaren zijn de beide horecagelegenheden aan en tegenover de Kaaistraat flink aangepast en vernieuwd, links dat van Aarden, later Van Tilburg, en rechts dat van Aarden. Niets herinnert meer aan vroeger, toen de ZNSM naast een houten hekje stopte dat de sporen langs de Kade afsloot en in latere jaren een stenen schuitting werd, zie afbeelding hieronder. Ansichtkaart uit circa 1960.

16. en 17. Op de topografische kaart uit circa 1910 (links zuidzijde en rechts noordzijde, die met het tramtraject op elkaar aansluiten) is in geel de ligging van de tramweg van de ZNSM tussen Steenbergen en Halsteren aangeduid. Voor het hele traject werd vanaf eind augustus 1899 tot het einde in 1937 van de oude (provinciale) weg gebruik gemaakt.

Voor alle duidelijkheid zijn op de topografische kaart uit circa 1910 een aantal aanduidingen verwijderd. Maar velen ervan zijn terug te vinden op de kaart uit circa 1990. Na het vertrek uit Steenbergen (Kade, km 13,7) reed de tram langs de gasfabriek (km 13,8), via Waterhoefje (km 16,0), Witte Ruiter (km 16,5), Zwarte Wiel (km 17,0), Klutsdorp (km 18,0), Bloemendaal (km 19,0), Het Vagevuur (km 19,5), Oudemolen (km 20,0), Huize 'De Beek' (km 20,5), gemeentehuis en kerk (km 21,3) naar Vogelenzang (km 22,3), in totaal bijna 9 kilometer). Aangehouden is de kilometrering van de provinciale weg tussen Dinteloord, Steenbergen en Halsteren.

18. en 19. Op de topografische kaart uit circa 1990 (links zuidzijde en rechts noordzijde die met het tramtraject op elkaar aansluiten) is in een geel de ligging van de vroegere tramweg van de ZNSM tussen Steenbergen en Halsteren aangeduid. Kort na de opheffing van de tramweg in 1937, maar mogelijk al eerder, werd de oude weg uitgebreid tot een voor die tijd royaal aangelegde nieuwe straatweg. De slingers bij het 'Waterhoefje' en ter hoogte van Lepelstraat werden volledig afgesneden. In de jaren zestig kwam er een volledig nieuwe weg tussen de buurtschappen 'Oude Molen' en 'Nieuwe Molen' tot stand, zodat de hele dorpskom van Halsteren voortaan kon worden gemeden.

20. Nogmaals het traject van de tram (in geel) via het 'Waterhoefje' in beeld. De rode lijn is de ligging van de omgelegde provinciale weg, waar de tram niet meer aan meedeed. Weer later, in de jaren tachtig, takte de 'zuidelijke rondweg om Steenbergen hierop aan. Inmiddels maakt het doorgaande wegverkeer (bijna) uitsluitend gebruik van een nieuwe autosnelweg ten westen van Steenbergen.

21. Een stukje van de (toen) nieuwe (provinciale) weg na de opheffing van de tram, iets ten westen van het 'Waterhoefje'. De royaal aangelegde bermen, beplant met bomen, werden pas later bestemd voor fietsers, maar hadden destijds evengoed kunnen dienen voor trams. Alleen waren die in heel Noord-Brabant voorgoed verleden tijd. Het pleit was immers gewonnen door de 'auto(mobiele omni)bus'. De foto is gemaakt op 6 september 2021.

22. Komend vanuit Steenbergen kon je in vroeger dagen bij het kruispunt Steenbergseweg-Daansbergen (zie kaart linksboven, bij km-paal 4.0) op tijdig verzoek de tram laten stoppen en vervolgens naar Lepelstraat lopen. Bij dat kruispunt stond de bakkerij (links) en kruidenierswinkel (midden) van Geert Jacobs en Netje Bogers. De stapel hout links was bestemd voor de bakoven. De afbeelding is afkomstig uit het boek 'Lepelstraat. Een beetje vroeger' uit 1988, van de hand Jan Brouwers en Rien Timmermans. In noordelijke richting lag de tramweg rechts van de weg. De foto is gemaakt in het begin van de jaren dertig.

23. Vanaf het kruispunt was het nog bijna een kilometer lopen, eer je in het centrum van het dorp Lepelstraat kwam bij de kerk van 'Sint Antonius van Padua'. Dit gebouw was het ontwerp van architect Petrus van Genk en had een toren van 63 meter hoog. De bouw begon in 1871 met de oprichting van een eigen steenbakkerij in de buurtschap 'Kijkuit'. in 1873 volgde de aanbesteding, waar Petrus Hoppenbrouwers uit Kruisland voor fl. 56.400,-- de laagste inschrijver bleek te zijn. Een jaar later legde pastoor-deken C. Dogge de eerste steen. Tenslotte vond op 12 september 1875 de inwijding van de kerk plaats door monseigneur H. van Beek, bisschop van Breda (1874-1884).

24. Op 28 oktober 1944 werd de toren van de kerk door Duitse militairen met 150 kilo dynamiet opgeblazen, waarbij die op het schip van de kerk terecht kwam. Het herstel van de kerk duurde tot in 1948. De toren werd echter niet meer herbouwd.

25. Nogmaals de toren van de Sint-Antoniuskerk in Lepelstraat iin beeld. Of ene J.W. op die zondag met de stoomtram naar zijn nichtjes is gegaan, staat er niet bij. Maar een ansichtkaart via de post was wel zo netjes om je komst aan te kondigen. In die tijd had nog maar een enkeling een telefoonaansluiting. Daarentegen kon je toen wel degelijk op de Posterijen rekenen. Een kaartje kwam gegarandeerd al op de volgende dag op de plaats van bestemming.

26. Ter hoogte van de buurtschap Oude Molen is slechts één ansichtkaart bekend. In noordelijke richting lag de tramweg rechts van de weg. De foto van de firma J. Torbijn uit Goes is gemaakt in het begin van de jaren dertig.

27. Huize 'De Beek' op het gelijknamige landgoed te Halsteren, halfweg de buurtschap Oude Molen (of 'Halsterse Molen') en het centrum van Halsteren, lag destijds royaal in de bomen verscholen.

28. Huize 'De Beek' op het gelijknamige landgoed te Halsteren, halfweg de buurtschap Oude Molen en het centrum van Halsteren. De tram reed destijds aan de zuidzijde van 'De Beeklaan', dwars door het bomenrijke landgoed 'De Beek' (zie kaart). Foto uit 1996, collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE 400123).

29. Huize 'De Beek' op het gelijknamige landgoed te Halsteren, halfweg de buurtschap Oude Molen en het centrum van Halsteren. De tram reed destijds aan de zuidzijde van 'De Beeklaan', dwars door het bomenrijke landgoed 'De Beek' (zie kaart). Inmiddels is het gebouw fraai gerestaureerd, waarbij de vroegere stuclagen zijn verwijderd en de gelaagde structuren tot hun recht komen. Als zodanig werd bij de ZNSM de benaming 'Huize De Beek' ook als halte aangeduid, zij het pas vanaf 1928. Voordien heette deze halte 'Kruisberg' naar een dwarsweg tussen Oude Molen en het centrum van Halsteren. Voor zover valt na te gaan, stopte de tram nooit in de buurtschap Oude Molen, maar alleen in 'De Beeklaan'. De foto is gemaakt op 6 september 2021.

30. Je mag op het landgoed wandelen, mits je je houdt aan de bepalingen, destijds opgesteld door de 'gemeente Halsteren'. De foto is gemaakt op 3 november 2021.

31. Gezicht vanaf de Dorpsstraat in noordoostelijke richting op 'De Beeklaan' in Halsteren. Links staat villa 'De Vijfsprong'. Rechts ligt de tramweg van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1920.

32. Gezicht vanaf de Dorpsstraat in noordoostelijke richting op 'De Beeklaan' in Halsteren. Links staat villa 'De Vijfsprong'. Rechts ligt de tramweg van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1920. In latere jaren ontstond rechts een kliniek voor de 'behandeling van jongeren en volwassenen met een persoonlijkheidsproblematiek, bekend als 'De Viersprong'.

33. De villa 'De Vijfsprong', gefotografeerd op 3 november 2021, vanaf het midden van de weg.

34. Draaide je in vroeger dagen vanaf het kruispunt bij 'De Vijfsprong' in zuidwestelijke richting, dan zag je de eerste huizen in de Dorps-straat van Halsteren. Links stond op nummer 11 het toen al verpauperde cafeetje met de welluidende naam 'Willem III'. Maar het was wel de eerste stopplaats voor de ZNSM in Halsteren. Deze was tientallen jaren lang in de dienstregeling was opgenomen, zelfs tot het einde in 1934. Op de sterk in verwering zijnde gevel is de naam en de bijkomende bestemming van het cafeetje nog juist te lezen. De foto is gemaakt in 1916. De rails voor de tram zijn in wit wat verduidelijkt.

35. Gezicht vanaf het kruispunt bij 'De Vijfsprong' in zuidwestelijke richting op de Dorpsstraat in Halsteren. Links staat het café 'Willem III', dat inmiddels flink is opgeknapt. Rechts is een begraafplaats. Op de achtergrond rijst de toren op van de Sint Martinuskerk (tot 1913 in eigendom van de Rooms-Katholieken en daarna van de Nederlands Hervormden). Ansichtkaart uit circa 1925.

36. Gezicht vanaf het gemeentehuis en de Sint Martinuskerk op de Dorpsstraat in Halsteren. Rechts ligt de tramweg van de ZNSM. Links is een nauw zijstraatje met de merkwaardige naam 'Mussengevecht'. Op de ene hoek staat een geheel wit huisje en op de andere een huisje dat nauwelijks licht ziet, vanwege de zeer kort ervoor staande bomen. Rechts op de achtergrond ligt het toenmalige café 'Willem III'. Ansichtkaart uit circa 1925.

37. Gezicht vanaf het gemeentehuis en de Sint Martinuskerk op de Dorpsstraat in Halsteren. Rechts ligt de tramweg van de ZNSM. Links is een nauw zijstraatje met de merkwaardige naam 'Mussengevecht'. Op de ene hoek staat een geheel wit huisje en op de andere een huisje dat nauwelijks licht ziet, vanwege de zeer kort ervoor staande bomen. Rechts op de achtergrond ligt het toenmalige café 'Willem III.' Ansichtkaart uit circa 1925.

38. Ruim een eeuw later is dit hoekje van Halsteren nog nagenoeg ongewijzigd aanwezig. Het vroeger witte huisje is vervangen door een ongeveer even groot pand (nu Dorpsstraat 18). Het andere huis (Mussengevecht 1) staat er echter nog steeds, in dezelfde staat en met dezelfde bomen. Kortom, in het straatje is de tijd eigenlijk stil blijven staan. Eigenlijk te mooi om waar te zijn. Rechts lag vroeger de tramweg van de ZNSM en die is al bijna 85 jaar geleden opgebroken. De foto is gemaakt op 6 september 2021.

39. Nogmaals een kijkje in het 'Mussengevecht' te Halsteren. Achter de rug van de fotograaf lag vroeger de tramweg van de ZNSM, die al bijna 85 jaar geleden is opgebroken. De foto is gemaakt op 6 september 2021.

40. Kijkend vanuit het straatje 'Mussengevecht' is het ietwat verwaarloosde pand Dorpsstraat 15 te zien en dat het straatje een vervolg heeft aan de overzijde. De foto is gemaakt op 3 november 2021.

41. Eenmaal weer uit het 'Mussengevecht' is in zuidoostelijke richting het pakhuis van de Noord-Brabantsche Christelijke Boerenbond (NCB) aan de Dorpsstraat 17-19 te Halsteren te zien en links het pand Dorpstraat 15. Het complex van de NCB werd gebouwd in 1917 en afgebroken in 1996. Pal ervoor lag de tramweg van de ZNSM. De ansichtkaart is uitgebracht ter gelegenheid van de opening van het pakhuis.

42. Op een foto uit 2007 van Thom van Amsterdam is rechts het pand Dorpsstraat 15 te zien. Links staat het pand Dorpsstraat 13.

43. Op een foto uit 2007 van Thom van Amsterdam is het pand Dorpsstraat 13 goed te zien.

44. Op een ansichtkaart uit circa 1930 zijn, nu in noordoostelijke richting, de panden Dorpsstraat 15 en 13 te onderscheiden. Het pandje op nummer 11 is nauwelijks te zien, maar dat moet het toenmalige cafeetje met de naam 'Willem III' zijn.

45. Draait de fotograaf zich een halve slag om, dus kijkend in zuidwestelijke richting, dan ziet hij de Dorpsstraat met aan het einde het gemeentehuis en de Sint-Martinuskerk in Halsteren. Links ligt de tramweg van de ZNSM. Kennelijk is het een warme dag, want aan de deur wordt ijs verkocht. Ansichtkaart uit circa 1930.

46. Het uit 1633 stammende gemeentehuis is een Rijksmonument. Als zodanig werd het al vroeg in beeld vastgelegd door fotografen van 'Monumentenzorg'. Links ligt de tramweg van de ZNSM, die bij het gemeentehuis zuidwaarts afbuigt. Foto RCE ST-1438, collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, circa 1925.

47. Het uit 1633 stammende gemeentehuis is een Rijksmonument. Als zodanig werd het al vroeg in beeld vastgelegd door fotografen van 'Monumentenzorg'. Rechts ligt de tramweg van de ZNSM, die bij het gemeente zuidwaarts afbuigt. Foto RCE 030222, collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, circa 1930.

48. Het gemeentehuis en de Sint-Martinuskerk in Halsteren zijn slechtere tijden steeds goed doorgekomen, in tegenstelling tot de tram als het middel van openbaar vervoer op het platteland. Het huis rechts op de hoek, waar de tram vlak langs reed, is ook onveranderd gebleven. De foto is gemaakt op 6 september 2021.

49. en 50. Links staat het pand Dorpsstraat 23A-25, waar in vroeger jaren de ZNSM vlak langs reed met haar trams (zie vorige foto's) en rechts is de Sint-Martinuskerk met het vroegere gemeentehuis als ensemble in beeld gebracht. Foto's van 3 november 2021.

51. De in 1913 gebouwde Sint-Quirinuskerk van de Rooms-Katholieken staat er nog steeds fraai bij in het dorpsbeeld, maar of er nu nog veel gebruik van wordt gemaakt? De foto is gemaakt op 3 november 2021.

52. Gezicht vanuit de toren van de Sint-Martinuskerk te Halsteren in zuidoostelijke richting. Links ligt de tramweg van de ZNSM. Ervoor staat het gemeentehuis en links op de achtergrond aan de Dorpsstraat 51 staat de in 1913 gebouwde Sint-Quirinuskerk van de Rooms-Katholieken. Voordien hadden zij de Sint-Martinuskerk in gebruik. In het pand dat gedeeltelijk schuilgaat achter het torentje van het gemeentehuis ligt het café met daarin het 'agentschap' van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1915.

53. Gezicht vanaf het gemeentehuis in zuidoostelijke richting op de Dorpsstraat in Halsteren. Links staat het café met afspanning en het 'agentschap' van de ZNSM. Op de gevel staat deels leesbaar 'Hier waarschuwt men voor den tram'. De tramweg van de ZNSM draait met een ruime boog in zuidelijke richting. Ansichtkaart uit circa 1905.

54. Gezicht vanaf het gemeentehuis in zuidoostelijke richting op de Dorpsstraat in Halsteren. Links staat het café met afspanning en het 'agentschap' van de ZNSM. Op de gevel staat deels leesbaar 'Hier waarschuwt men voor den tram'. De tramweg van de ZNSM draait met een ruime boog in zuidelijke richting. Ansichtkaart uit circa 1905.

55. Een tram is zojuist gestopt bij het gemeentehuis het café met uitspanning en het 'agentschap' van de ZNSM. De foto dateert uit de jaren rond 1900.

56. Terugkijkend in noordwestelijke richting vanaf de Sint Quirinuskerk zijn in de verte het gemeentehuis en de Sint-Martinuskerk te zien. Rechts ligt de tramweg van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1915.

57. Terugkijkend in noordwestelijke richting vanaf de Sint Quirinuskerk zijn in de verte het gemeentehuis en de Sint-Martinuskerk te zien. Rechts ligt de tramweg van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1920.

58. Weer een eindje verder in de Dorpsstraat te Halsteren en terugkijkend in noordwestelijke richting zijn in de verte nog steeds het gemeentehuis en de Martinuskerk te zien. Rechts ligt de tramweg van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1920.

59. Nog een eindje verder in de Dorpsstraat te Halsteren en terugkijkend in noordwestelijke richting staat rechts de nieuwe en grotere Sint-Quirinuskerk (met pastorie) van de Rooms-Katholieken uit 1913. Rechts ligt de tramweg van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1925.

60. Nog een eindje verder in de Dorpsstraat te Halsteren en terugkijkend in noordwestelijke richting staat rechts de nieuwe en grotere Sint-Quirinuskerk (met pastorie) van de Rooms-Katholieken uit 1913. In het midden ligt de tramweg van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1930.

61. De voorgaande ansichtkaart is ontstaan uit bovenstaande foto. Dat werd toen 'retoucheren' genoemd en nu 'fotoshoppen'... ! In het midden ligt de tramweg van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1930.

62. Nog een eindje verder in de Dorpsstraat te Halsteren en terugkijkend in noordwestelijke richting staat rechts de nieuwe en grotere Sint-Quirinuskerk (met pastorie) van de Rooms-Katholieken uit 1913. Inmiddels is er al heel wat meer bebouwing ontstaan, onder andere een lagere school met woning voor het schoolhoofd. In het midden ligt de tramweg van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1930.

63. Een eindje terug in noordwestelijke richting en dan omkijkend zie je links de pastorie en vervolgens de lagere school met de woning voor het schoolhoofd. Links ligt de tramweg van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1930.

64. Nog een eindje verder in de Dorpsstraat te Halsteren en terugkijkend in noordwestelijke richting zie je de Sint-Quirinuskerk met de pastorie, de lagere school met de woning voor het schoolhoofd en enkele woningen voor de wat rijkere burgers van Halsteren. In het midden ligt de tramweg van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1930.

65. Goed en wel voorbij de latere Sint Quirinuskerk hield in de eerste decennia van de ZNSM de bebouwde kom van Halsteren op. Alleen de toen wat afgelegen villa (aan de westzijde van de weg) met het opschrift 'Aurea Libertas' (Gouden Vrijheid) viel op. Overigens heeft dit huis het opschrift een Poolse oorsprong. De tram reed destijds achter de rug van de fotograaf. Foto uit 1996, collectie Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

66. Naarmate je verder zuidwaarts ging, werden de huizen kleiner van omvang en kwam je uiteindelijk bij de arbeiderswoningen terecht. Rechts lig de tramweg van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1930.

67. Naarmate je verder zuidwaarts ging, werden de huizen kleiner van omvang en kwam je uiteindelijk bij arbeiderswoningen terecht. Aan de oostzijde van de Dorpsstraat vestigde zich in die tijd Guillaume de Leeuw met zijn draineerbuizenfabrieken 'Vogelenzang & De Melanen'. Voor het vervoer van zijn producten had De Leeuw de beschikking over een aansluiting op de ZSNM (rechts in beeld). Ansichtkaart uit circa 1930.

68. Gezicht in noordwestelijke richting op Halsteren en de laad- en losplaats ter hoogte van de draineerbuizenfabrieken 'Vogelenzang & De Melanen' van Guillaume de Leeuw aan de Dorpsstraat in Halsteren. Rechts liggen zijsporen voor het goederenvervoer, tevens wisselplaats en eindpunt voor de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1920.

69. Gezicht in oostelijke richting op de draineerbuizenfabrieken 'Vogelenzang & De Melanen' van Guillaume de Leeuw aan de Dorps-straat in Halsteren. Rechts liggen zijsporen voor het goederenvervoer, tevens wisselplaats en eindpunt voor de ZNSM. Ansichtkaart uit 1916-1917.

70. Gezicht in oostelijke richting op de draineerbuizenfabrieken 'Vogelenzang & De Melanen' van Guillaume de Leeuw. Deze fabriek lag aan de Dorpsstraat (destijds ook bekend als Stationsstraat vanwege de nabijheid van het 'Station Vogelenzang' in de splitsing van de weg van Bergen op Zoom naar het dorp Halsteren en het stadje Tholen. Rechts staat goederenwagen RTM 593, voorzien van hekken om meer te kunnen laden. Ansichtkaart uit 1916-1917.

71. Links staat nog juist het café met de naam 'Station Vogelenzang' in beeld. Rechts liggen zijsporen voor het goederenvervoer, tevens wisselplaats en eindpunt voor de ZNSM. Enkele goederenwagens (met hekken) staan gereed om te beladen. Een tram van de ZNSM uit Steenbergen had hier zijn eind- c.q. beginpunt, waarna de reizigers konden overstappen op 'Stoomtramweg-Maatschappij Antwerpen - Bergen - Tholen' (ABT) naar of van Bergen op Zoom of Tholen.

72. Het café aan de Dorpsstraat 194 met de naam 'Station Vogelenzang' in beeld.

73. Waar de Dorpsstraat van Halsteren uitkwam op de Rijksweg van Breda via Roosendaal en Bergen op Zoom naar Tholen, sloot de ZNSM aan op de lijn van de 'Stoomtramweg-Maatschappij Antwerpen - Bergen - Tholen' (ABT), juist links buiten beeld. Het lokte Jacques van Tilburg in 1899 om in de splitsing van de wegen uit Bergen op Zoom naar Tholen (Rijksweg) en Halsteren, naast zijn al bestaande 'handel in granen en kunstmeststoffen', een café met de naam 'Station Vogelenzang' te beginnen. Hij verwierf ook het 'agentschap' voor de ZNSM om stukgoederen aan te nemen of te bestellen en was telefonisch bereikbaar onder het nummer 3. Het houten hok rechts in beeld is een huisje bij de plaatselijke weegbrug. Daarachter (rechts van de weg) liggen enkele zijsporen voor het goederenvervoer, tevens wisselplaats en eindpunt voor de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1925.

Het 'Station Vogelenzang' had een zodanige uitstraling op de bevolking van Halsteren dat de Dorpsstraat (weg van centrum naar het tramstation) niet alleen in het plaatselijk spraakgebruik werd aangeduid als 'Stationsstraat', maar zelfs in kranten en schriftelijke stukken.

74. Een ansichtkaart, gemaakt vanaf de Rijksweg, laat het 'Station Vogelenzang' zien. Links rijdt de tram van de 'Stoomtramweg-Maatschappij Antwerpen - Bergen - Tholen' (ABT) en rechts sluit de ZNSM met een fraaie slinger aan op de ABT. In de verte staan op het emplacement nog enkele rijtuigen van de ZNSM. Ansichtkaart uit circa 1915.

75. Nogmaals een plaatje van het 'Station Vogelenzang'. Links (buiten het beeld ) rijdt de tram van de 'Stoomtramweg-Maatschappij Antwerpen - Bergen - Tholen' (ABT) en rechts sluit de ZNSM met een fraaie slinger aan op de ABT (achter de rug van de fotograaf). In de verte staan enkele goederenwagens van de ZNSM. De draineerbuizenfabriek 'Vogelenzang & De Melanen' van Guillaume de Leeuw lag naast het emplacement aan de Dorpsstraat. Ansichtkaart uit circa 1915.

76. Nogmaals een plaatje van het 'Station Vogelenzang'. Links (buiten het beeld ) rijdt de tram van de 'Stoomtramweg-Maatschappij Antwerpen - Bergen - Tholen' (ABT) en rechts sluit de ZNSM met een fraaie slinger aan op de ABT (achter de rug van de fotograaf). Rechts staat op het emplacement juist een reizigerstram van de ABT. Ansichtkaart uit circa 1915.

77. Bij het 'Station Vogelenzang' kwam je in vroegere dagen Halsteren binnen, of je nu te voet was, op een kar reed of met de tram kwam. Was er een nieuwe pastoor in de parochie benoemd, dan werd hij feestelijk ontvangen in het 'Station Vogelenzang', waarna een rijtuig klaar stond om hem naar zijn nieuwe standplaats te rijden. Zo ook in 1908 toen pastoor Van der Pol zijn intrede deed in Halsteren. Het comité van ontvangst staat al klaar bij de geplaatste erepoort aan de Dorpsstraat 194.

78. en 79. Nog in 1932, kort voor het doek viel voor alle tramwegmaatschappijen in Noord-Brabant, vond een reconstructie van de spiltsing bij het 'Station Vogelenzang' plaats. Voortaan kon de ZNSM met doorgaande goederenwagens rechtuit naar de Rijksweg van Bergen op Zoom naar Tholen rijden, dus zonder 'een fraaie slinger' te maken, zoals op de vorige ansichtkaart goed is te zien. Maar het was al te laat voor enig nut.

80. In latere jaren, vermoedelijk pas na de opheffing van de tramweg, maakte de fraaie serre uit de jaren twintig plaats voor een nieuw, eenvoudiger uitgevoerd exemplaar. Boven de serre bleef het ingebeitelde opschrift 'Station Vogelenzang' in de voorgevel van het pand vaag leesbaar onder de witte verf, maar vanaf de openbare weg had je meer aan het opschrift op de voorkant van de serre. Of het terras nog uitnodigend was, midden tussen de passerende auto's, mag je in twijfel trekken. De foto is gemaakt op 7 juni 1975 vanaf de oude Rijksweg tussen Bergen op Zoom en Tholen.

81. In 2000 was er nog niet zoveel gewijzigd. Boven de serre was het ingebeitelde opschrift 'Station Vogelenzang' in de voorgevel zelfs beter zichtbaar dan in 1975, al gooide het woord 'Cafetaria' op de serre dan weer wat roet in het uitzicht erop.

82. Anno 2021 bestaat het gebouw als horecagelegenheid nog steeds onder dezelfde naam, zowel op de voorgevel als op de moderne serre. Maar al vele jaren is er slechts lokaal verkeer op de weg. Zowel naar Tholen als naar Halsteren komt dat langs andere wegen het dorp in. In vroeger dagen lag de tramweg van de ZNSM ongeveer op de plaats van de strepen op de weg en kwam met een fraaie boog links van de fotograaf op de oude Rijksweg tussen Bergen op Zoom en Tholen uit. Het ingebeitelde opschrift 'Station Vogelenzang' in de voorgevel boven de serre (en dat uit latere jaren op de totaal vernieuwde serre) zijn nog steeds aanwezig. De foto is gemaakt op 6 september 2021.

83. Een laatste plaatje van de huidige 'inkom' in Halsteren (naar rechts, links naar Tholen). De foto is gemaakt op 3 november 2021.