Geschiedenis spoorwegen in en om Roosendaal

Niets uit deze website mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt, door middel van kopie, op digitale of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van auteur en/of webmaster.

Een ongevallenkraan in Roosendaal

Formeel beschikt NS (nu ProRail) al per 1 januari 1991 niet meer over een eigen hijskraan om rollend materieel terug op het spoor te zetten (hersporing). Vanaf 1991 wordt bij een flinke ontsporing steeds, zoals in de jaren tachtig al in toenemende mate werd gedaan, gebruik gemaakt van particuliere hijskranen uit de omgeving van het ongeval. De twee ongevallenkranen werden in 1991 buiten dienst gesteld. De enkele jaren eerder in dienst gestelde nieuwe hijskraan, die zowel over de weg als over de rails kon worden vervoerd, bleek geen succes en werd toen aan Strukton verkocht.

De beide ongevallenkranen werden in 1957 door Krupp gebouwd. Ze hadden twee hijsblokken, één van 63 ton en één van 15 ton. Een complete 'ongevallentrein' bestond uit de kraan met giekwagen, een houtwagen (een voormalig 'blokkendoosrijtuig' voor opslag van houten balken of dwarsliggers als onderstophout) en een materiaalwagen (een voormalig bagagerijtuig of stalen D, later ook wel een voormalig rijtuig plan E). Als trekkracht diende een locomotief van de serie NS 2400/2500. De ongevallentrein had een maximum-snelheid van 80 km/h. De kranen hadden als standplaats Utrecht (nummer 482) en Eindhoven (nummer 481). Foto W.P.F.M. van Schaik, 12 april 1957, collectie Het Utrechts Archief.

De eerste en enige keer dat een ongevallenkraan naar Roosendaal werd gedirigeerd, was op zaterdagmiddag 11 juli 1964. De plaats van het ongeval is ingetekend op een hedendaagse foto uit Google Earth. Links ligt overweg De Schuiven en rechts kandijfabriek van Van Gilse. Goed is het inmiddels weer leegstaande voormalige Expeditieknooppunt van de PTT te zien, maar destijds stond daar nog de goederenloods uit 1887. Vanuit Essen kwam een goederentrein via de wisselstraat aan de zuidzijde van het emplacement in botsing met de stilstaande locomotief NS 2512 (ter plaatse van het rode kruisje links). De goederentrein drukte locomotief NS 2512 terug tot op de plaats van het rode kruisje rechts. Het gele streepje rechts was ongeveer de plaats, tot waar deze locomotief had mogen komen.

Het artikel in Dagblad De Stem van 13 juli 1964. Onder de kop was onderstaande foto van Jan Sturm geplaatst.

Jan Sturm uit Roosendaal maakte als persfotograaf voor het Dagblad De Stem een plaat die de situatie na de ontsporing goed in beeld bracht. De NS 2512 had moeten blijven staan op het spoor, waarin de fotograaf zich bevindt (desnoods nog op het kopspoor helemaal rechts), maar was precies in de richting van de aankomende goederentrein gereden. Locomotief NS 22?? (onbekend) pakte hem frontaal van voren, waarna beide machines na een veertigtal meter buiten het spoor belandden. Foto J. Sturm, collectie heemkundekring De Vrijheijt van Rosendale.

Het artikel in Dagblad De Stem van 13 juli 1964.

Het artikel in de Zeeuwsche Courant Dagblad van 13 juli 1964 laat zien, dat aan de kop van de goederentrein in opzending het rijtuig 4592 van de Compagnie Internationale des Wagons-Lits (et des Grands Express Européens), vaak kortweg Wagons-Lits of CIWL, was geplaatst. Als trekkracht fungeerde een locomotief van de serie NS 22/2300.

Het artikel in de Zeeuwsche Courant Dagblad van 13 juli 1964.

Zoals in de krant valt te lezen, werd de goederentrein (inclusief het rijtuig Wagons Lits 4592) vrij snel terug naar Essen getrokken, vermoedelijk met een diesellocomotief van de NMBS). Alleen de NS 22?? bleef achter in Roosendaal, waarna het reizigersvervoer naar en van Essen en Zeeland weer op gang kon komen. Vrij laat in de middag kwam de ongevallenkraan uit Utrecht of Eindhoven naar Roosendaal. Het hersporen van de beide locomotieven duurde hoogstwaarschijnlijk tot in de avond. Het herstellen van rails en dwarsliggers, alsmede een Engels wissel, duurde tot de volgende zondagochtend. Met op de achtergrond de kandijfabriek van Van Gilse is staat locomotief NS 2512 weer op de rails. Foto, collectie Marius Broos, Roosendaal, 11 juli 1964.

Met op de achtergrond de kandijfabriek van Van Gilse is staat locomotief NS 2512 weer op de rails. Niet alleen de ongevallentrein was naar Roosendaal gekomen. Het station Roosendaal had in die tijd zelfs nog een eigen materiaalwagen voor dergelijke klussen. Dat was evenals bij de ongevallentrein ook een voormalig bagagerijtuig of stalen D. Foto, collectie Marius Broos, Roosendaal, 11 juli 1964.

Vanuit één van de torens van de Paterskerk had je in vroeger dagen (tot circa 1980) een prachtig vergezicht op het Roosendaalse spoorwegemplacement. De oorspronkelijke bebouwing aan de Veemarkt en Industriestraat had nog geen plaats gemaakt voor een mastodont als het Expeditieknooppunt (EKP) van de PTT, later in gebruik als schoolgebouw en nu al jaren weer leegstaand. Rechts staat de voormalige goederenloods uit 1887, die in april 1977 ten offer zou vallen aan de 'vooruitgang'.

De witte lijn geeft de goederentrein aan die naar het goederenemplacement werd geleid, maar ter hoogte van de zwarte pijl op een stilstaande locomotief botste, die eigenlijk op de plaats van het korte witte streepje had moeten blijven staan. Op de achtergrond is seinhuis A te zien, waar hoogstwaarschijnlijk een fout werd gemaakt. De uitslag van de schuldvraag is echter niet bekend. Foto uit 1975, collectie heemkundekring De Vrijheijt van Rosendale.

Op een foto van KLM Aerocarto van de kandijfabriek van Van Gilse is de plaats van de botsing aangeduid met een zwarte pijl. Links is de naoorlogse herbouw van het seinhuis A te zien, terwijl een houten wachtpostje uit 1907, iets links daarvan, nog dienst doet als schuilplaats voor rangeerders. Rechts staat de grote seinbrug aan de zuidzijde van het emplacement, die in 1957 sneuvelde bij een eerste vereenvoudiging van het aantal wissels. (De witte lijn geeft het spoortje aan vanaf het wagondraaischijfje tot op de Oostelijke Havendijk. Onbekend is echter of hiervan veel gebruik is gemaakt voor de overslag van goederen.)

Een beeld van de nieuwe ongevallenkraan uit 1957. Uiteraard kreeg het personeel in april 1957, ten tijde van het in dienst stellen van de twee nieuwe kranen, een uitgebreide instructie en oefenprogramma. Foto W.P.F.M. van Schaik, 12 april 1957, collectie Het Utrechts Archief.

Een beeld van de nieuwe ongevallenkraan uit 1957. Uiteraard kreeg het personeel in april 1957, ten tijde van het in dienst stellen van de twee nieuwe kranen, een uitgebreide instructie en oefenprogramma. Foto W.P.F.M. van Schaik, 12 april 1957, collectie Het Utrechts Archief.